ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ

ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ - ΒΙΚΤΩΡ ΟΥΓΚΩ

Θέατρο Πολιτεία, Θεσ/νίκη

Κριτική θεατρικής παράστασης

Μάρτιος 2019

Της συντάκτριας Άννας Κβάσνιακ

Ένα από τα πιο δημοφιλέστερα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα «παίρνει σάρκα κι οστά» στο Θέατρο Πολιτεία, στη Θεσσαλονίκη. Ένα έργο εμπνευσμένο από την πολιτική κατάσταση της εποχής του, εμπλέκει, μ’ έναν μοναδικό τρόπο, ορισμένα πραγματικά γεγονότα (αρκετές από τις ημερομηνίες που χρησιμοποιεί ο Βίκτωρ Ουγκώ, ταιριάζουν χρονικά με τον Ναπολέοντα Ά). Προβάλλονται τρεις βασικοί τομείς (πολιτική- θρησκεία-κοινωνία), οι οποίοι περιπλέκονται μεταξύ τους δημιουργώντας μια πλοκή γεμάτη από το ανθρώπινο δράμα, μέσω του οποίου υφαίνεται η τραγικότητα της ύπαρξης, οι κοινωνικές διαφορές και το περίεργο παιχνίδι της μοίρας, στο οποίο αναπόφευκτα συμμετέχουν όλοι…
Η ατμόσφαιρα του ανθρώπινου πόνου, σε συνδυασμό με τη φτώχεια και τη μιζέρια, είναι εκτεταμένη και δε σ' αφήνει ασυγκίνητο. Τέτοια  φαινόμενα, μέσα από τα οποία διαγράφεται η κοινωνική αποσύνθεση των ηθικών αξιών, απλώς κορυφώνουν και εξωτερικεύουν τα άγρια ένστικτα των ανθρώπων σε κάθε ευκαιρία και με κάθε τίμημα... Μέσα από το έργο μπορεί να παρατηρήσει κανείς τις δύο πλευρές του ανθρώπου. Από τη μια, η μεταμόρφωση ενός ανθρώπου-αγριμιού σ’ ένα μετανοημένο πλάσμα που βρίσκει μέσω της Ηγουμένης, την πνευματική λύτρωση κοντά στον Θεό κι από την άλλη πλευρά, η διαρκής και πυρίκαυστη μανία της τήρησης του απρόσωπου και δίχως οίκτο Νόμου που οδηγεί τελικά τον άνθρωπο, χωρίς να το συνειδητοποιήσει, στον ψυχικό μαρασμό όπου και επισφραγίζεται πολλές φορές με ακραίες συμπεριφορές. 
Συν τοις άλλοις, καταλυτική αποδεικνύεται η θεϊκή παρέμβαση που κάνει θαύματα, αρκεί να επιθυμούμε να το δούμε. Άλλωστε, εκεί που σταματά η ανθρώπινη υπόσταση, τη σκυτάλη αναλαμβάνει η Ανώτερη Δύναμη, ο Θεός, για ν' αποδώσει τη θεία δικαιοσύνη που βλέπει κατάματα την απογυμνωμένη ανθρώπινη ψυχή.   

Highlights: Η οικογενειακή περιρρέουσα ατμόσφαιρα, σαν να βρισκόμαστε σε σαλόνι πολυτελείας, τα υπέροχα κοστούμια εποχής, η εισαγωγή, αναφορικά με το έργο και τον Ουγκώ, πριν την έναρξη της παράστασης από την ίδια τη σκηνοθέτη, το εισιτήριο που συμπεριλαμβάνει και ποτό 

Σκηνοθεσία:

Η σκηνοθέτης, Μαρία Μπαλτατζή, χρησιμοποιώντας ένα απλό σκηνικό (καρέκλες και τραπέζι), καταφέρνει ν' αποδώσει άψογα το έργο στη συνολική του δομή, τοποθετώντας κάθε φορά τους θεατές στην κατάλληλη σκηνή. Έχοντας διαβάσει κάποιος το πρωτότυπο έργο του Ουγκώ, δεν μπορεί να μην παρατηρήσει ορισμένες αλλαγές στις οποίες προέβη η σκηνοθέτης (Επίσκοπος Μυριήλ ≠ Ηγουμένη, Παππούς του Μάριο ≠ Γιαγιά του Μάριο, Γαβριάς, γιος Θερναδιέρηδων ≠ παιδάκι του δρόμου). Παρ' όλα αυτά, αυτές οι φαινομενικά μεγάλες αλλαγές δεν αλλοιώνουν, σε καμία περίπτωση, τη γνησιότητα της πλοκής ως προς τα νοήματα και τον συναισθηματικό κόσμο των χαρακτήρων.

"Με 'χει τρελάνει ο έρως, φταίει ο Βολταίρος"

Σκηνικό Θεάτρου:

Το θέατρο Πολιτεία είναι ένας μεγάλος χώρος, που διατηρεί ένα πολύ κλασικό μεν αλλά πολύ ωραίο στιλ για να φιλοξενεί τέτοιου είδους έργα. Η εσωτερική του διακόσμηση είναι μοναδική και δεν περνά απαρατήρητη. Διαθέτει πολύ άνετους καναπέδες, καρέκλες και bar για τους θεατές. 

Φώτα:

Τα φώτα, κατά τη διάρκεια του έργου, ήταν αντίστοιχα με τα φώτα ενός καθημερινού σπιτιού. Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε η χρήση του μπλε χρώματος στη σκηνή όπου βλέπουμε την πλήρη μεταστροφή του Γιάννη Αγιάννη σε κ. Μαγδαληνή, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας σωστής, τίμιας και ηθικής ζωής. Προφανώς αυτό έγινε, για να τονιστούν οι μύχιες σκέψεις στο υποσυνείδητό του, αναδύοντας, με αυτόν τον τρόπο, την εσωτερικότητα και την πνευματική ωρίμανση του κεντρικού ήρωα.

"Ο λύκος, ακόμα κι αν βάλει προβιά προβάτου ,παραμένει πάντα λύκος"

Μουσική: 

Γενικότερα, η μουσική που υπήρχε κατά διαστήματα και όπου το απαιτούσε η σκηνή, συντελούσε στη ζωντανή αναπαράστασή της, στο «ξετύλιγμα της πλοκής του έργου», προσδίδοντας δραματουργικό χαρακτήρα (μουσική δράσης, ατύχημα με το κάρο, πυροβολισμός). Ωστόσο, ο ήχος μονοφωνικά κοβόταν απότομα και η ηχογράφηση ακουγόταν με βουή από πίσω, μετριάζοντας την άκρως συγκινησιακή ατμόσφαιρα. 

Το νέο βιβλίο της συγγραφέα Σοφιάννας Παϊδούση 

"Ο Παρφές"  σχετικά με το σχολικό εκφοβισμό (bullying)

 είναι διαθέσιμο σε μορφή eBook!!!

Μπορείτε να δείτε το 6σέλιδο

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ σε μορφή Pdf!

μπορείτε να δείτε προεπισκόπηση του βιβλίου εδώ!
Σύντομα και σε έντυπη μορφή από τις εκδόσεις Οσελότος!

Κοστούμια:

Τα κοστούμια ήταν υπέροχα κι εντυπωσιακά, μεταφέροντας το όλο κλίμα της τότε εποχής στη Γαλλία, κερδίζοντας τον θαυμασμό των θεατών. Επίσης, τα ενδύματα τους, προϊδέαζαν το κοινό για τον συναισθηματικό κόσμο των ηρώων.

"Του πουλήσατε ένα παιδί 13 χρονών;"

-"Ό,τι μπορούμε πουλάμε!"

Ηθοποιοί: 

Ο συγκεκριμένος θίασος καθώς και η διανομή των ρόλων ήταν πολύ εύστοχη. Όλοι, με μοναδικό τρόπο ο καθένας κι όσο τους το επέτρεπε ο ρόλος που είχαν, απέδειξαν το υποκριτικό τους ταλέντο. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε σε τρεις χαρακτήρες που ξεχώρισαν (Γιάννης Αγιάννης, Φαντίν-Τιτίκα, Ηγουμένη), με τους ηθοποιούς που τους υποδύθηκαν να εκφράζουν το συναίσθημα με πολύ ανάγλυφο τρόπο, την ίδια στιγμή που η ψυχική προσέγγιση του ρόλου τους, πέρασε στη συνείδηση των θεατών. 

 "Τη θρησκεία τη χρειαζόμαστε για τους φτωχούς"

     

"Η ανώτερη δικαιοσύνη είναι η συνείδηση"

More things to do:   

Το soundtrack του Τιτανικού στη μάχη, δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχής, όσον αφορά στην εμπλοκή των οπαδών στα αναχώματα. Ακόμη, θα μπορούσε να υπάρχει ένας ζωντανός αφηγητής/τρια για την ομαλή μετάβαση και την αισθητική συγκίνηση των θεατών στην σκηνή. Κοντά σ’ αυτό, καλό θα ήταν να δημιουργήσουν λίγο μεγαλύτερους τους διαδρόμους στα περάσματα που βρίσκονται οι θεατές, διότι μερικές φορές από την ιασύνη τους οι ηθοποιοί «πέφτουν» αναπόφευκτα πάνω στο κοινό. 

Bonus Tip:

Ο Βίκτωρ Ουγκώ (1802-1885), ο δημιουργός του Γιάννη Αγιάννη και πιο πολυδιαβασμένος Γάλλος συγγραφέας όλων των εποχών, γεννήθηκε στη Μπεζανσόν της Γαλλίας το 1802. Ο πατέρας του ήταν αξιωματικός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και η μητέρα του γόνος παλιάς αριστοκρατικής οικογένειας, στην οποία και οφείλονται οι-αρχικά-φιλοβασιλικές και συντηρητικές αντιλήψεις του Βίκτορος Ουγκώ. Όμως, η καλλιτεχνική και προσωπική του ευαισθησία όχι μόνο τον οδήγησε σε μια σθεναρή υποστήριξη των φτωχών και καταπιεσμένων – των κάθε είδους «Αθλίων»- αλλά και τον ανέδειξε σε έναν γνήσιο και ειλικρινή οραματιστή της ατομικής λύτρωσης και της κοινωνικής προόδου.

Η καταπληκτική συγγραφική δεινότητα του Ουγκώ ήταν αυτή που του επέτρεψε να αποτυπώσει τα «πιστεύω του» στα λογοτεχνικά του κείμενα. Το έργο, όμως, που του άνοιξε την πύλη για το πάνθεον των Αθανάτων της λογοτεχνίας είναι το έπος των «Αθλίων». Πράγματι, το όνομα του Ουγκώ στη συνείδηση των αναγνωστών του είναι συνυφασμένο με το έργο- κολοσσό Οι Άθλιοι, 1862». Ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα που παραμένει επίκαιρο από το 1862 έως σήμερα. Πρόκειται αναμφίβολα για ένα βιβλίο-έργο της παγκόσμιας λογοτεχνικής κληρονομιάς, τη Βίβλο του Ρομαντισμού, που έχει κερδίσει επάξια έπειτα από ενάμιση αιώνα ζωής τον τίτλο του κλασικού και είναι ένα από τα δύο πιο διαβασμένα βιβλία και παγκόσμια Βest sellers (Καινή διαθήκη και Άθλιοι).

Κι αυτό γιατί υπάρχουν έργα της λογοτεχνίας που ο πανδαμάτορας χρόνος δεν μπορεί να τα φθείρει, να εκμηδενίσει την αξία και τη σημασία τους, που μέσα απ’ την αέναη ροή της ζωής αναδύονται πάντοτε σφριγηλά και αιώνια. Αυτά είναι όσα μεταδίδουν στον άνθρωπο ένα μήνυμα διαχρονικής αξίας, μια ιστορία παραδειγματική, που να μπορεί να ισχύει ως πρότυπο ζωής και πράξης των ανθρώπων. Στον λογοτεχνικό χείμαρρο των Αθλίων εκεί που σταματά η λογοτεχνία, ξεκινάει η ιστορία και εκεί που τελειώνει η φιλοσοφία, αρχίζει η πολιτική. Όπως ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει σε κάποιο σημείο του βιβλίου «…το βιβλίο αυτό είναι ένα δράμα με πρωταγωνιστή το άπειρο. Δεύτερο πρόσωπο είναι ο άνθρωπος…».

Το άπειρο παίρνει τη μορφή του άχρονου και άτοπου της υπόθεσης της πλοκής. (Συνέβαιναν και συμβαίνουν παντού και-δυστυχώς-ακόμα και σήμερα στον 21ο αιώνα, βιώνουν άνθρωποι και λαοί φτώχια, πείνα, άγνοια, εξαθλίωση). Δεύτερο στην κατάταξη τοποθετεί ο Ουγκώ τον άνθρωπο. Τον ένα και μοναδικό άνθρωπο που κάθε φορά παίρνει σάρκα και οστά ανάλογα με την κοινωνία στην οποία βρίσκεται και τους νόμους που την διέπουν. Ένας άνθρωπος που παραμένει σταθερός μέσα στο άπειρο και απλά σαν χαμαιλέοντας προσαρμόζεται στις επιταγές της εκάστοτε κοινωνίας.

«…οι Άθλιοι» γράφτηκαν για όλα τα έθνη. Δεν ξέρω αν θα διαβαστούν απ’ όλους, όμως εγώ για όλους το έγραψα…»,

«…όσο θα υπάρχει φτώχια, άγνοια και αθλιότητα πάνω στη γη, ιστορίες σαν κι αυτήν πρέπει να λέγονται…».

«…στο σκοτεινό σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός πολιτισμός, ο άθλιος ονομάζεται ΑΝΘΡΩΠΟΣ, που αγωνιά κάτω απ’ όλα τα κλίματα και τα καθεστώτα, που στενάζει σ’ όλες τις γλώσσες», Βίκτωρ Ουγκώ .

Οι «Άθλιοι» αποτελούν μια από τις πρώτες απόπειρες στο μυθιστόρημα να έρθει στο προσκήνιο της μυθιστορηματικής δράσης ο άνθρωπος της εργατικής τάξης και είναι επίσης από τα έργα εκείνα που ο λαϊκός χαρακτήρας τους βοήθησε την εργατική τάξη να τα αγαπήσει και να έρθει σε επαφή- ως αναγνωστικό κοινό- με τη λογοτεχνία.

Ουτοπικός σοσιαλιστής και κοινωνικός αγωνιστής με τη ζωή και το έργο του, προκρίνει την κοινωνική συμφιλίωση και την ειρηνική επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων, θεωρώντας ότι ο ατομικός δρόμος προς την ηθική τελείωση, προς την καλοσύνη, οδηγεί στη «σωτηρία» του ατόμου και της κοινωνίας.

(Ωστόσο, σε πολλές σελίδες του έργου του, υπερασπίζεται αποτελεσματικά την επαναστατική βία).

Το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα (1800-1825) σημαδεύεται από την έκρηξη μεγάλων εθνικών επαναστάσεων, με τις οποίες η αστική τάξη των υπό διαμόρφωση εθνών προσπαθεί να συγκροτήσει το κράτος της. Χαρακτηριστικότερη τέτοια περίπτωση είναι εκείνη της μεγάλης επανάστασης των Ελλήνων του 1821. Η διαδικασία συγκρότησης εθνικών συνειδήσεων ενισχύεται από μνήμες του μεσαιωνικού παρελθόντος των λαών (μύθοι, θρύλοι, έθιμα, τραγούδια). Όλο αυτό το υλικό, με τα πολλά μυθικά, μη ρεαλιστικά στοιχεία, ενσωματώνεται στην αισθητική του ρομαντισμού, ο οποίος γίνεται πλέον κήρυκας των εθνικοαπελευθερωτικών ιδανικών.

Ένα τέτοιο έργο είναι Οι Άθλιοι που διαδραματίζεται την ίδια εποχή, στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Πρόκειται για μια εκτεταμένη τοιχογραφία της γαλλικής κοινωνίας του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, με τις ταξικές και πολιτικές συγκρούσεις της, με όλο και πιο φανερή τη – συνειδητή παρουσία της εργατικής τάξης σε αυτές. Ένα έργο αρχέτυπο και κιβωτός, ένα ιστορικο-κοινωνικό σχόλιο των επαναστάσεων και του 19ου αιώνα μέχρι μια φιλοσοφική-θρησκευτική μελέτη για την αμαρτία, την τιμωρία και την πορεία ενός ανθρώπου προς τη λύτρωση και την εξιλέωση, έναν προβληματισμό για τα αιώνια ανθρώπινα ζητήματα. Περιγράφει τη ζωή των εξαθλιωμένων κατοίκων του Παρισιού και της γαλλικής επαρχίας των αρχών του 19ου αιώνα, ακολουθώντας τις περιπέτειες του Γιάννη Αγιάννη αλλά και του διώκτη του, του αστυνόμου Ιαβέρη.

Είναι η ιστορία ενός εποχιακού εργάτη γης, του θρυλικού Γιάννη Αγιάννη, που η απόλυτη ανέχεια τον εξαναγκάζει να κλέψει ένα καρβέλι ψωμί και καταδικάζεται γι’ αυτή του την πράξη σε 19 χρόνια φυλακή. Τα κάτεργα τον μεταμορφώνουν σε κτήνος. Μετά την απελευθέρωσή του, η συνάντηση του με έναν επίσκοπο ο οποίος τηρεί τις πιο ανθρωπιστικές αρχές του χριστιανισμού, τον οδηγεί στο να αλλάξει χαρακτήρα και να επιδιώξει, ως σκοπό ζωής, την ηθική του τελείωση. Η μοίρα του ανθρώπου αυτού διασταυρώνεται με πολλά άλλα πρόσωπα σύμβολα. Την εργάτρια Φαντίν που η απόλυτη ανέχεια εξαναγκάζει να γίνει πόρνη. Τον άτεγκτο εκπρόσωπο της κρατικής εξουσίας, τον αστυνομικό Ιαβέρη που-αν και προερχόμενος απο το κοινωνικό περιθώριο-γίνεται ο πιο ένθερμος απολογητής και θεματοφύλακας της «τάξης.

Το αποτρόπαιο ζευγάρι των Θεναρδιέρων, άκαρδων, πονηρών κερδοσκόπων. Την ομάδα των νεαρών επαναστατών, με χαρακτηριστικότερη μορφή τον «ροβεσπιερικό» Ενζολορά και τον Μάριο Πομερσύ που ερωτεύεται την Τιτίκα, κόρη της Φαντίν, που έχει μεγαλώσει ο Αγιάννης μετά τον θάνατο της μητέρας της.

Η ιστορία του Γιάννη Αγιάννη είναι η αγωνιώδης πορεία μιας ανθρώπινης συνείδησης από το βόρβορο και το χάος προς το Αγαθό. Η μακρόχρονη σύγκρουση ανάμεσα στον Ιαβέρη και το Γιάννη Αγιάννη είναι ένας συμβολισμός της διαπάλης ανάμεσα στον άνθρωπο του λαού και στους μηχανισμούς του κράτους. Γύρω απ’ αυτούς τους δύο αμφίσημους χαρακτήρες, ο Ουγκώ συνθέτει μια ανεπανάληπτη πινακοθήκη.

Συσχετίζει μ’ έναν ρωμαλέο και ανεπανάληπτο τρόπο την περιπέτεια μιας ανθρώπινης ψυχής με την περιπέτεια ενός ολόκληρου λαού και μιας ολόκληρης κοινωνίας σε μια ταραγμένη εποχή. Στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν όλοι εκείνοι οι ήρωες που γοήτεψαν και γοητεύουν γενεές ολόκληρες αναγνωστών και που εκφράζουν, χωριστά ο καθένας, ένα χαρακτηριστικό ανθρώπινο τύπο, μια συστατική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η παράσταση των Αθλίων που παρουσιάζει η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΘΕΑΤΡΟΥ προσπάθησε να ακολουθήσει-όσο είναι δυνατόν θεατρικά-τη ροή του μυθιστορήματος του Ουγκώ. Η πληθώρα κοστουμιών εποχής, η μουσική άλλοτε ρομαντική άλλοτε επική και άλλοτε επαναστατική, δημιουργούν την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να μπορέσει ο θεατής να ενταχθεί στον ανεμοστρόβιλο γεγονότων και συναισθημάτων που πλημμυρίζουν το Θέατρο, μεταφέροντάς μας με τη θεατρική μηχανή του χρόνου στην Γαλλία των αρχών του 19ου αιώνα και μας ανυψώνουν ψυχικά-τόσο- ώστε να συνταχθούμε με την αισιόδοξη προτροπή του Ουγκώ «Ακόμα και η πιο σκοτεινή νύχτα θα τελειώσει και ο ήλιος θα ανατείλει ξανά».

Μαρία Μπαλτατζή

Credits: Στην, εκτός των άλλων, υπεύθυνη της παράστασης, Μαρία Μπαλτατζή, για την άμεση ανταπόκρισή της!

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ 

Ερμηνεύουν (με αλφαβητική σειρά)

Ορφέας Εξηντάρης

Γιώργος Μακρής

Παντελής Μιχαλακάκης

Μαρία Μπαλτατζή

Αλίκη Μπράβου

Δημήτρης Παπαδόπουλος

Μαρία Τοπάλη

Μαρία Χατζηβασιλείου

Φανή Χατζημπάρμπα

Σκηνοθεσία: Μαρία Μπαλτατζή

Σαβ 20/04

Ώρα: 20:00

Πολιτεία Θεάτρου

Ολύμπου 88, Θεσσαλονίκη

Τιμή Εισιτηρίου: 12€ (με ποτό)

Ολύμπου 88-Θεσσαλονίκη

www.politeiatheatrou.blogspot.com

politeiatheatrou@gmail.com

Προσέλευση 7.30-7.45μ.μ. Παράσταση: 8.00μ.μ.

Απαραίτητη η τηλεφωνική κράτηση:

2310285452 – 2310272909 – 6974195079

Διάρκεια Παράστασης: 140΄ (με ένα διάλειμμα)

Η Άννα Κβάσνιακ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη ενώ έχει καταγωγή από την Πολωνία. Σπούδασε Ανθοκομία και Αρχιτεκτονική Τοπίου στην Άρτα. Ασχολείται με την συγγραφή ποιημάτων και ιστοριών. Ζει και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη.   

   Διαβάστε επίσης: Ο Κατά φαντασίαν ασθενής

Κριτική θεατρικής παράστασης