«Ο Μισάνθρωπος»

 «Ο Μισάνθρωπος»

Σύγχρονο Θέατρο

Κριτική Θεατρικής παράστασης

18 Μαΐου  2018

Τoυ δημοσιογράφου Νίκου Κολίτση

Με πίστη στα ανθρωπιστικά ιδανικά -με ορίζοντα και παρακαταθήκη την κλασική παιδεία των πανεπιστημιακών εδράνων-, τοποθετήσαμε στο «κάδρο» της Μολερικής κωμωδίας, «Ο Μισάνθρωπος», στο Σύγχρονο Θέατρο, όλα τα μέρη μιας ιδιαίτερης και πρωτότυπης διασκευής στην πιο πικρή κωμική τραγωδία του Γάλλου θεατρικού συγγραφέα και ηθοποιού, φτιαγμένης για έξι πρόσωπα, σε σκηνοθεσία Ιόλης Ανδρεάδη (σε μια νέα έμμετρη απόδοση 1600 στίχων). 

«o ειλικρινής και ο έξυπνος επικοινωνούν μόνο με λέξεις που 

βγαίνουν μέσα από την καρδιά»

«δεν είναι η λογική που τον έρωτα ορίζει»

Καθώς τα κάδρα αλλάζουν μορφές, έξι ξεχωριστοί άνθρωποι μεταφέρουν από κοινού τις δικές τους συναρπαστικές κρυμμένες ιστορίες και αλήθειες, την ίδια στιγμή που ο καθένας διατηρεί αναλλοίωτη τη δική του σκηνική αυτούσια προσωπικότητα, σχολιάζοντας το κοινωνικό γίγνεσθαι και διακωμωδώντας πρόσωπα και καταστάσεις, σε μια συνεχή χορευτική κίνηση με σκοτεινό φόντο, που ξετυλίγει σταδιακά το χαρακτήρα τους.

Πιο συγκεκριμένα, ένα από το πιο φημισμένα, διαχρονικά και αμφιλεγόμενα έργα του Μολιέρου, με σημεία σκοτεινά, χιουμοριστικά αλλά και αμετανόητα πικρά -φιλοσοφικό, αινιγματικό και σύνθετο στην ολότητά του-, ενότητα χρόνου, τόπου και δράσης, αντανακλά καθρεφτικά τα στερεότυπα μιας κοινωνίας χωρίς συναισθηματισμούς, γεμάτης υποκρισία, κυνισμό και ψευδεπίγραφη ευτυχία.  

«να ’μαστε θέλω ειλικρινείς μ’ όρκο τιμής δεμένοι 

λέξη να μην προφέρουμε που απ’ την καρδιά δε βγαίνει»

Το λεκτικό και συμπεριφορικό προσκήνιο, με επίκεντρο έναν αθεράπευτα ρομαντικό και υπέρμαχο της ειλικρίνειας άνθρωπο -σταγόνα στον ωκεανό της υποκριτικής κοινωνίας-, καταδεικνύει την άνιση μάχη ανάμεσα στα ιδανικά και τις υψηλές αξίες των λίγων έναντι πάντα των πολλών, σε όλες τις εποχές και σε όλες τις κοινωνίες διαχρονικά στο πέρασμα των χρόνων.  

«η δουλοπρέπεια που οι φίλοι σου οι μοντέρνοι έχουνε κάνει σύστημα αποστροφή μου φέρνει»

Η θεατρική δράση μοιράζεται σε δύο επίπεδα, πάνω και μέσα στα έξι τεράστια κάδρα της «Πινακοθήκης», ενώ ο κάθε ήρωας, θύτης και θύμα ταυτόχρονα,  «κοινωνεί» την ιστορία του, μέσω μικροφώνου, αναπτύσσοντας την ψυχοσύνθεσή του και διασταυρώνοντας τα βέλη του με τους ερωτικούς αντιπάλους του, εν μέσω ιδεολογικών αντιθέσεων και προβληματισμών. 

Highlights: η απροσδόκητη ατάκα της ηθοποιού, Βασιλικής Τρουφάκου, εκ του σύνεγγυς, σε ηλικιωμένο κύριο στην πρώτη σειρά του θεάτρου, την ώρα της θεατρικής δράσης: «Σας αρέσουν τα μάτια μου;», με τον τελευταίο ν’ απαντάει αμέσως θετικά!, η Βίβιαν… από το ίδιο χωριό με την πρωταγωνίστρια, που παρακολουθούσε την παράσταση και πήρε τα απαραίτητα credits στο τέλος, ο ταχύς ρυθμός, οι συνεχείς εναλλαγές και οι ρυθμικές κινήσεις, το rock ‘n’ roll μικρόφωνο στο κέντρο της σκηνής, το διφορούμενο τέλος, το κλασικό πρωτότυπο κείμενο και η μουσικότητά του, η εξαιρετική έμμετρη μετάφραση του Γιάγκου Ανδρεάδη, η πολυσημία της ανάγνωσης του κειμένου

«εγώ απορρίπτω την καρδιά που θέλοντας ν’ αρέσει 

δεν ξεχωρίζει αξία καμιά και για όλους έχει θέση»

«θέλω να με διαλέγουνε δε θέλω να’ χω φίλο 

το φίλο της ανθρώπινης φυλής»

Σκηνοθεσία:  

• η σύγχρονη και εμπνευσμένη σκηνοθεσία της Ιόλης Ανδρεάδη -σε μία έξυπνη, από κοινού με τον Άρη Ασπρούλη, διασκευή-, διαθέτει αρκετά ανατρεπτικά στοιχεία, την ίδια στιγμή που διαχειρίζεται ένα θέατρο συνόλου καλοδουλεμένων ηθοποιών, με αυξημένες υποκριτικές δυνατότητες

• η σκηνοθεσία έχει δομημένη προσέγγιση με σαφή  χαρακτηριστικά σύλληψης και δημιουργίας

«θέλω άντρες να’ μαστε σωστοί πάντα παντού με πάθος 

κάθε μας λόγος της καρδιάς αντανακλά το βάθος»

Ηθοποιοί: Άλκηστος: Μιλτιάδης Φιορέντζης, Σελιμένη: Βασιλική Τρουφάκου, Ορόντης: Θύμιος Κούκιος, Ελιάνθη: Δανάη Επιθυμιάδη, Φιλήντας: Ορέστης Καρύδας & Αρσινόη: Μελίνα Θεοχαρίδου

• οι πολύπλοκοι και πολυεπίπεδοι χαρακτήρας, αποδίδονται, σε γενικές γραμμές, υπέρ του δέοντος ικανοποιητικά από το σύνολο των ηθοποιών, με την πλαστικότητα να κυριαρχεί στις ερμηνείες τους, με συνοδευτική συνέπεια και περισσό πάθος 

• η αδιαμφισβήτητη κυριαρχία και η καθηλωτική, σε σημεία, υποκριτική ερμηνεία, του Μιλτιάδη Φιορέντζη, στο ρόλο του Άλκηστου, δεσπόζουν από την αρχή μέχρι το τέλος της παράστασης, αποδίδοντας σάρκα και οστά στην έννοια αυθεντικό ταλέντο

• η Βασιλική Τρουφάκου, στο ρόλο της Σελιμένης, εκπλήσσει και γοητεύει, ξεδιπλώνοντας, προϊόντος του χρόνου της παράστασης, μια αισθαντική persona, με κινησιολογική χάρη και εκφραστική δεινότητα, σε παράλληλη αρμονική σύνδεση με τον συμπρωταγωνιστή της, ενώ και η ανατροπή της στο τέλος είναι αληθοφανής και πετυχημένη

Iδανικό Soundtrack: 

«Υπάρχει εχθρός να με κυριεύσει, 

υπάρχει Θεός να με καταστρέψει

υπάρχουν κι αυτοί που τύψεις δεν έχουν, 

υπάρχουν τρελοί που δε συμμετέχουν.

Ποτέ δε γεννήθηκαν σε σένα οι απορίες

τίποτα δε σου μόλυνε το μυαλό

Ποτέ δε σου δόθηκαν εσένα οι ευκαιρίες

και ήταν τόσο όμορφος ο καιρός».

«Ο άνθρωπος που δε γεννήθηκε ποτέ», Παζλ, 

Lp: «Ο άνθρωπος που δε γεννήθηκε ποτέ», 2000 

(στίχοι-μουσική: Παναγιώτης Νταβέλος)

«όπου κοιτάξω γύρω μου άνανδρη κολακεία δόλος και απάτη μοναχά συμφέρον αδικία»

Moυσική, Κοστούμια, Σκηνικά, Φώτα: 

• υπέροχα σκηνικά και εξαιρετικά κοστούμια με προσεγμένη Μπαρόκ αισθητική,  μετα-Αναγεννησιακής κατεύθυνσης και αρμονικό χρωματικά αποτύπωμα

• η σκηνική δημιουργία λειτουργεί τρισδιάστατα κατά μία έννοια, παρά τη μετωπική στατικότητά της

• ικανοποιητική δουλειά στα φώτα και ευχάριστη έκπληξη η μουσική στο τέλος της παράστασης 

More things to do: 

• ο έμμετρος λόγος, η στυλιζαρισμένη για τις ανάγκες του έργου δραματουργία, η ελάχιστη δράση και το μετωπικό στήσιμο της θεατρικής διασκευής, απομυζούν, σ’ ένα βαθμό, την κωμικότητα του έργου και την ενδελεχή εμβάθυνση της δραματικότητας των πολυσχιδών χαρακτήρων, γεγονός που συχνά λειτουργεί αποπροσανατολιστικά και τείνει να δημιουργεί αίσθημα κόπωσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, στα ενενήντα λεπτά διάρκειας της παράστασης

«μια μαύρη θλίψη οργή βαθιά νιώθω θυμό μεγάλο σαν βλέπω 

οι άνθρωποι πως ζουν ο ένας με τον άλλον»

Βonus tips: 

• Ο Μισάνθρωπος (ή ο Χολερικός ερωτευμένος) γράφτηκε από τον Μολιέρο το 1966, ως πεντάπρακτη κωμωδία, σε 1808 αλεξανδρινούς στίχους. Ο υπότιτλος παραπέμπει στη θεωρία του Γαληνού, ευρέως διαδεδομένη και ακόμη αποδεκτή μέχρι τον 18ο αιώνα, σχετικά με τα τέσσερα στοιχεία που καθορίζουν τον ανθρώπινο οργανισμό και τον ψυχισμό του ατόμου. Στο ανθρώπινο σώμα ενυπάρχουν τέσσερα «υγρά» και οι μεταξύ τους αναλογίες καθορίζουν το χαρακτήρα.  Ο «χολερικός» Άλκηστος (Alceste) καθορίζεται από τη μαύρη χολή (μέλαινα χολή –bile– μελαγχολία), ενώ ο «σώφρων» φίλος του Φιλήντας (Philinte) από το «φλέγμα». Αναφορές σε αυτά τα στοιχεία (humeurs) βρίσκουμε σε πολλές κωμωδίες του Μολιέρου. Ο Άλκηστος μισεί την ανθρωπότητα, καταγγέλλει την υποκρισία, τη δειλία και τη συναλλαγή που επικρατεί. Αγαπά εντούτοις με πάθος τη Σελιμένη (Célimène), νεαρή χήρα, «φιλάρεσκη» («coquette») που αρέσκεται να διασκεδάζει, και να κακολογεί τους γύρω της. Ο ενάρετος Άλκηστος είναι αναγκασμένος λοιπόν να δίνει μάχες, χαμένες από τα πριν, οι οποίες θα τον οδηγήσουν στην τελική φυγή. Ένα έργο «σαλονιού», στο οποίο ο Μολιέρος ασκεί έντονη κριτική στα ήθη της Αυλής και στην υποκρισία που κυριαρχεί σ’ αυτήν την κοινωνία του «φαίνεσθαι», στην οποία οι συμπεριφορές φθάνουν στα όρια της παρωδίας».

Απόσπασμα από το «Ο Μολιέρος και η κωμωδία» των Άννα Ταμπάκη και Αλεξία Αλτουβά

Credits: 

• στην Constantly Productions, που ανέλαβε την παραγωγή ενός έργου κοινωνικής υφής